vima365

Στην ποντιακή παράδοση, το πιρρίφτε (ή πιρρίφτι, πιρρίφταν, ανάλογα με την περιοχή) είναι το ξύλινο φτυάρι με μακριά λαβή, με το οποίο οι γυναίκες «φούρνιζαν» τα ψωμιά και τις πίτες.

Ήταν απαραίτητο εργαλείο σε κάθε σπίτι που είχε φούρνο, κι έπρεπε να είναι ελαφρύ αλλά δυνατό, για να «σπρώχνει» μέσα τα ψωμιά χωρίς να καίγεται το χέρι.

Η λέξη έχει ενδιαφέρουσα ιστορία. Συχνά αποδίδεται, λανθασμένα, στο πυρ + ρίπτω, δηλαδή «ρίχνω στη φωτιά».

Αυτή η εξήγηση είναι γοητευτική, αλλά παρετυμολογική – δεν αντέχει στη γλωσσολογική ανάλυση. Δεν υπάρχει πουθενά στη γλώσσα τύπος πυρρίπτω, ούτε σημασιολογικά το εργαλείο σχετίζεται με το «ρίξιμο φωτιάς».

Η σωστή ετυμολογία φαίνεται να είναι από το αρχαίο ρήμα ἐπιρρίπτω = «ρίχνω επάνω», «σπρώχνω προς τα εμπρός».
Η σημασία ταιριάζει απόλυτα με τη χρήση του σκεύους:

πιρρίφτε = το εργαλείο με το οποίο «επιρρίπτουμε» τα ψωμιά στον φούρνο.

Η φωνολογική εξέλιξη είναι φυσική:
ἐπιρρίπτω → πιρρίπτω (με αποβολή του αρχικού ε-) → πιρρίφτω (με μετατροπή πτ → φτ) → πιρρίφτε (το ουσιαστικοποιημένο εργαλείο).

Ο Α. Α. Παπαδόπουλος στο Ιστορικό Λεξικό της Ποντιακής Διαλέκτου καταγράφει τον τύπο πιρρίφτε με τη σημασία «ξύλινο εργαλείο του φούρνου, φτυάρι», ενώ ο Καραποτόσογλου επιβεβαιώνει την ίδια ερμηνεία σε μεταγενέστερες καταγραφές.

Έτσι, η λέξη δεν έχει καμία σχέση με το πυρ (φωτιά), αλλά με τη λειτουργία του εργαλείου — «αυτό που ρίχνει, σπρώχνει».

Στην ποντιακή μνήμη, το πιρρίφτε συμβολίζει τη ζεστασιά του σπιτιού, τη μυρωδιά του φρεσκοψημένου ψωμιού και τη φιλοπονία των γυναικών που φούρνιζαν με ευλάβεια.

Όταν το ψωμί έμπαινε στον φούρνο, δεν ήταν μόνο άρτος, ήταν ευχή: να ’χουμε πάντα ψωμίν και ειρήνην.