vima365

Πειρατής στη στεριά και τη θάλασσα – Γράφει ο Φώτης Δημητρόπουλος

Πειρατής στη στεριά και τη θάλασσα
Βιβλίο του Ηλ. Δημητρόπουλου

Γράφει ο Φώτης Δημητρόπουλος – Φιλόλογος

Με ένα εξαίρετο ιστορικό πόνημα ο συνεπώνυμος Ηλιας Δημητρόπουλος εμπλούτισε τη βιβλιογραφία της τοπικής ιστορίας και γενικότερα μιας εποχής μεταξύ Α’ Τουρκοκρατίας και Β’ Ενετοκρατίας στην ευρύτερη περιοχή της δυτικής Ελλάδας αναδεικύοντας πλευρές του ιστορικού βίου ενδιαφέρουσες αλλά άγνωστες στο ευρύτερο κοινό.

Πρόκειται για το βιβλίο με τίτλο «Η Ναυπακτία υπό το πέλμα του Λιμπεράκη Γερακάρη» (1689–1697) διακοσίων περίπου σελίδων (Πάτρα 2022). Ο ΗλίαςΔημητρόπουλος, γνωστός από την πλούσια δραστηριότητά του ως πρόεδρος του «Ναυπακτιακού Συνδέσμου Πατρών» μετά την αποστρατεία του από την Πολεμική Αεροπορία επιδίδεται επιτυχώς στην ιστορική έρευνα, κυρίως της γενέτειράς του, και σε επίκαιρη αρθρογραφία.

Από το 2000 έχει εκδώσει αρκετές μελέτες του και έχει πραγματοποιήσει πολλές διαλέξεις ιστορικών και άλλων θεμάτων.

Η νέα μελέτη του για τον Λιμπεράκη Γερακάρη είναι εντυπωσιακή.

Και ασφαλώς όχι μόνο γιατί περιλαμβάνει το βίο και την πολιτεία ενός περιπετειώδους πολεμάρχου, μιας αμφιλεγόμενης προσωπικότητας (πέτρα σκανδάλου αλλά και Μπέης στη Μάνη – κουρσάρος στις θάλασσες και ιππότης του Αγίου Μάρκου – κατάδικος στο Γεντί Κουλέ – πότε με τους Τούρκους πότε με τους Βενετούς – τρόμος και φόβος στη Ρούμελη-χριστιανός και εξωμότης κτλ), αλλά κυρίως γιατί ο Ηλίας Δημητρόπουλος συνδέει με αριστοτεχνικό τρόπο – και λογοτεχνικά και φιλολογικά – την βιογραφία μιας μυστηριώδους φυσιογνωμίας με τη γενικότερη ιστορία του τόπου, με μια δυσεξιχνίαστη εποχή, με τις προφορικές παραδόσεις, με ήθη και έθιμα, με γεωγραφικά τοπωνύμια, με ψυχολογικές και κοινωνικές καταστάσεις κ.αλ.

Και όλα τα συνδέει με επιτυχία θέτοντας ως σκοπό της συγγραφής του να μην περιέλθουν στη λήθη σοβαρά ιστορικά γεγονότα τα οποία θεωρεί χρέος του να παραδώσει στις επόμενες γενιές.

Και δεν χρειάζεται εδώ να τονιστεί η σημασία της ανάδειξης της τοπικής ιστορίας για την ιστορική έρευνα σε μια εποχή που αμφισβητείται ή και βάλλεται η ταυτότητα των ιδιαίτερων πατρίδων, όπως γράφει ο συγγραφέας.

Ο Ηλ .Δημητρόπουλος χωρίζει το βιβλίο του σε πέντε κεφάλαια πέραν των προλογικών και επιλογικών τμημάτων του. Στο Α’ περιλαμβάνει -και ορθώς- το ιστορικό υπόβαθρο του 17ου αιώνα κυρίως στην Πελοπόννησο και Στερεά ώστε ο αναγνώστης να έχει τη γενική εικόνα των ιστορικών εξελίξεων.

Στα υπόλοιπα τέσσερα κεφάλαια ο συγγραφέας διηγείται τη θυελλώδη ζωή του φοβερού πειρατή, τις τυχοδιωκτικές του μεταπηδήσεις από τους Τούρκους στους Βενετούς και το αντίστροφο, τις ληστρικές του επιδρομές στη Ναυπακτία, την καταδίωξη του, την ψυχοσύνθεσή του και άλλα.

Δεν σκοπεύω να αναφερθώ εδώ το βίο του Λιμπεράκη αλλά θα τονίσω ότι η εξιστόρηση του από τον Ηλ. Δημητρόπουλο είναι πραγματικά συναρπαστική.

Σε μερικά σημεία μάλιστα είναι σαν να διαβάζει κανείς τους «Πειρατές του Αιγαίου» ή άλλες περιπέτειες του Ιουλίου Βερν…

Και εύκολα λόγω της γλαφυρότητας της γλώσσας του συγγραφέα, παρασύρεται ο αναγνώστης στην ψευδαίσθηση ότι ζει εκείνη την εποχή απειλούμενος από το «δράκο» Γερακάρη.…

Νιώθει σαν μικρό παιδί που παρακολουθεί με αγωνιώδες ενδιαφέρον μια περιπέτεια σε κινηματογραφική ταινία…

Διαβάζοντας τις επιδρομές και τις λεηλασίες του Γερακάρη προσωπικά θυμήθηκα τα παιδικά μου χρόνια όταν διάβαζα το μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν και τώρα διαπιστώνω ότι το μυθιστόρημα εκείνο μπορεί να ήταν και πραγματικότητα ή τουλάχιστον εμπνευσμένο από την πραγματικότητα. Να γνώριζε άραγε ο γάλλος συγγραφέας τον Λιμπεράκη; Ίσως είναι θέμα έρευνας γιατί στη βιογραφία του
Λιμπεράκη και στο μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν υπάρχουν αρκετές ομοιότητες πέραν από εκείνες των βιαιοτήτων, των αρπαγών, της πειρατείας, των σκλαβοπάζαρων και των σφαγών.

Αναφέρω για παράδειγμα απ’ όσα θυμάμαι το ερωτικό μπλέξιμο του πρωταγωνιστή, τη σύνδεση στην υπόθεση Γάλλων φιλελλήνων (αντί Ενετών) και την προδοσία του καπετάν Νικόλα Στάρκου που έγινε εξωμότης όπως και ο Γερακάρης με τη συνετή μάνα.

Βέβαια το μυθιστόρημα του Βερν αναφέρεται στα χρόνια της Επανάστασης του ‘21 όπως και το μυθιστόρημά του «Το Αιγαίο στις φλόγες» (στο Αρχιπέλαγος είναι ο τίτλος στα γαλλικά.

Ο Γάλλος συγγραφέας αγαπούσε την Ελλάδα) και όχι στον ιστορικό με το χρόνο της δράσης του Γερακάρη (17ος αιώνας). Ο έμπειρος συγγραφέας Ηλίας Δημητρόπουλος, βαθύς γνώστης της πειρατικής δράσης του Λιμπεράκη ασφαλώς μπορεί να αναλάβει ή να καθοδηγήσει μια νέα μελέτη.

Το μεγαλύτερο βέβαια κατά τη γνώμη μου πλεονέκτημα της έρευνας είναι η ανίχνευση της ιστορίας μέσα από τα αποτυπώματα του Γερακάρη (Δ’κεφ. ).

Όπως πιστεύει ο συγγραφέας -και σωστά- τα «αποτυπώματα» απορρέουν και από
βεβαιωμένα ιστορικά γεγονότα αλλά και από θρησκευτικές ή λαογραφικές παραδόσεις, μύθους, θρύλους και τοπωνύμια.

Αυτά ακριβώς επιστρατεύει και προσπαθεί να ερμηνεύσει ο Ηλίας Δημητρόπουλος προκειμένου να ανασυνθέσει ιστορικά γεγονότα για τα οποία οι γραπτές μαρτυρίες που απαιτεί η ιστοριογραφία, είναι ελλιπείς.

Και το επιτυγχάνει με εύστοχες παρατηρήσεις γιατί και γνώστης του τόπου του είναι και έχει συνειδητοποιήσει ότι η ιστορική αλήθεια μπορεί να κρύβεται και μέσα σε μεταμορφωμένα ανά τους αιώνες απομεινάρια παραδόσεων.

Άλλωστε η βιογραφία του Λιμπεράκη προσφέρεται για να ανιχνεύσει ο μελετητής αν η ιστορία μεταπλάθεται σε παραμύθι και θρύλο ή τελικά και στους μύθους και στην προφορική παράδοση ενυπάρχει πυρήνας ιστορίας, ό,τι δηλαδή απαθανατίζει ποιητικά και ο υψιπέτης Κάλβος: «και ο μύθος κρύπτει νουν αληθείας».

Όλα αυτά θα τα διαπιστώσει ο αναγνώστης αν επιμείνει ιδιαίτερα στο Δ’ κεφάλαιο του βιβλίου: χάρτες της περιοχής με υπομνηματισμό, περιγραφές λεπτομερείς του Βενέτικου Νιόκαστρου, φωτογραφίες χαρακτηριστικών βουνοπλαγιών και άλλων σημείων που τεκμηριώνουν τις θέσεις του συγγραφέα, ανάδειξη τοπωνυμίων που κρύβουν ιστορικά μυστικά, μύθοι για ματωμένο γάμο με αντιζηλία γαμπρού και κουμπάρου για τη νύφη και για τον θεριό με τη μορφή Ταύρου (τον Νήταυρο που καταγράφει και ο Ν. Πολίτης στις Παραδόσεις και τον συναντάμε και στην Αχαΐα, …η άλλη μεριά της θάλασσας), διηγήσεις για μοναστήρια, ξωκκλήσια και κτητορικές επιγραφές, εξονυχιστική έρευνα σε βενετσιάνικα έγγραφα, μικροσκοπική εξέταση επιστολών, διάσωση προφορικών μαρτυριών και πολλά άλλα πέραν βεβαίως της μελέτης της πλούσιας βιβλιογραφίας την οποία και αναλυτικά παραθέτει ο συγγραφέας.

Όλα εξετάζονται για να δώσουν όχι μόνο ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα αλλά και μια τεκμηριωμένη ιστορική μελέτη και μάλιστα ευανάγνωστη.

Χαρακτηριστικές είναι οι ενότητες για το Νιόκαστρο και την οχύρωση του, η επιδρομή στο Παλαιοχώρι, η Παναγία η Γερακαριώτισσα, τα χωριά που ‘φαγε το θεριό (όπου και η διήγηση 95χρονης «Στ’ αλήθεια γιε μ’, ήταν θηριό ή ο Τούρκους αφάνισ’ τα χουριά…») το Χαρατσί με το κεφαλόσαρα κτλ.

Ο συγγραφέας αφού περιγράφει και τα έσχατα του βίου του Γερακάρη στα Τριζόνια,(το γνωστό μας νησάκι απέναντι) και την αποκαθήλωση του μας δίνει τελικά ένα έξοχο ψυχογράφημα του ληστοπειρατή. «Λύκος στη θάλασσα… πρώτος στο ρεσάλτο… δίπλα στα βρώμικα χνώτα των συντρόφων του… άντεξε… ηγήθηκε… επικράτησε ριψοκίνδυνος, πανέξυπνος, βάναυσος, αδίσταχτος, εκδικητικός… αγάπησε την εξουσία… την κατέκτησε… και στο τέλος κατακρημνίστηκε.

Για τον άνομο και αλλοπρόσαλλο βίο του ο Ηλ. Δημητρόπουλος του καταλογίζει και δύο ελαφρυντικά: Την πρότασή του στο Σουλτάνο να μετατραπεί ο Μωρηάς σε ηγεμονία όπως οι παραδουνάβιες και την πρότασή του να ρυθμισθεί μια ημιαυτονομία στη Στερεά Ελλάδα με τον ίδιο φοροεισπράκτορα.

Φυσικά καμία δεν τελεσφόρησε.

Όμως ο Δημητρόπουλος μας έμαθε πολλά για την ιστορία της περιοχής. Ο πειρατής άφησε τα αποτυπώματά του στην ιστορία.

Φώτης Δημητρόπουλος

Για το vima365