Οι στενές πολιτιστικές σχέσεις Ελευσίνας και Αιγύπτου.
Απο τον Στελιο Ταντουρη
Έχω αναφερθεί αρκετές φορές στις πολιτισμικές σχέσεις Ελλάδας και Αιγύπτου με τα κοινά στοιχεία και τις ομοιότητες .
Σήμερα όμως ακόμα περισσότερο η διατήρηση των καλών σχέσεων αλλά και η σύσφιξη αυτών δεν είναι μόνο αναγκαία αλλά επιτακτική σύμφωνα με την ρευστή παγκόσμια γεωπολιτική κατάσταση που επικρατεί και όχι μόνο.
Θα ήθελα να αναφερθώ στα κοινά στοιχεία της γενέτειρας πόλης μου, της Ιεράς Ελευσίνας με την αρχαία Αίγυπτο.
Η πόλη της Ελευσίνας στην Αττική είναι γνωστή από την αρχαιότητα ως ο τόπος των Ελευσίνιων Μυστηρίων, λατρευτικών τελετών προς τιμήν των θεαινών Δήμητρας και Περσεφόνης.
Οι πολιτιστικές εκφάνσεις όμως της Ελευσίνας «συνομιλούν» με στοιχεία της αρχαίας Αιγύπτου με κοινούς μύθους, θρησκευτικές πρακτικές, συμβολισμούς αλλά και μεταγενέστερες επιρροές.
Ως γνωστόν στην Ελευσίνα οι ετήσιες τελετές των Ελευσίνιων Μυστηρίων επικεντρώνονταν στη μύηση των συμμετεχόντων, στον κύκλο ύπαρξης θανάτου,ανάστασης, στο αγροτικό στοιχείο και στην επανασύνδεση της ανθρωπότητας με τη γη.
Αρκετές μελέτες και έρευνες όπως η «The Eleusinian Mysteries in Egypt» υποστηρίζουν ότι οι μυστηριακές τελετές στην Ελευσίνα είχαν επιρροές ή παραλληλισμούς με αρχαίες Αιγυπτιακές τελετές.
Η λατρεία της Δήμητρας και της Περσεφόνης μοιράζεται κοινές ρίζες με την Αίγυπτο, την Κρήτη, την Ανατολία και τη Θράκη.
Συγκεκριμένα, στην εποχή των Πτολεμαίων υπήρξε πρακτική των Ελευσίνιων Μυστηρίων και στην Αίγυπτο.
Οι δε παραλληλισμοί με τους μύθους της Θεάς Ίσιδας και του Θεού Όσιρι είναι κοινά αποδεκτοί έχοντας ως κεντρικό θέμα την απώλεια,την επιστροφή στην ζωή,τον θάνατο και την αναγέννηση.
Στα αρχαία κείμενα, ο Πτολεμαίος Β’ ο Φιλάδελφος (285–246 π.Χ.) φημίζεται ότι κάλεσε ιερείς και μύστες από την Ελευσίνα καθώς και από άλλες Ελληνικές πόλεις στην Αίγυπτο, προκειμένου να ενισχύσει τις θρησκευτικές τελετές του και να προβάλει την Ελληνική θρησκεία στην Αλεξάνδρεια.
Στο δεύτερο βιβλίο του στο κεφάλαιο 59, του έργου του ο Ηρόδοτος χαρακτηριστικά αναφέρει ότι:
Υπάρχει στην Αίγυπτο, κοντά στη Μέμφιδα, μια πόλη που ονομάζεται Ελευσίς, εκεί βρίσκεται μεγάλος ναός της Δήμητρας και αυτοί που ζουν εκεί λέγονται ότι τελούν ιερές τελετές παρόμοιες με εκείνες που τελούνται στην Ελευσίνα της Ελλάδας.»
Αυτή η αναφορά υποδηλώνει την ύπαρξη πόλης με το όνομα «Ελευσίς» στην Αίγυπτο, η οποία συνδέεται με τη λατρεία της Δήμητρας και τελετές που θυμίζουν τα Ελευσίνια Μυστήρια της Ελλάδας.
Και ο Καλλίμαχος ο Κυρηναίος στο έργο του αναφέρει την τέλεση Ιερών Μυστηρίων προς τιμήν της Δήμητρας στην Αλεξάνδρεια οι οποίες φαίνεται να μιμούνται τα Ελευσίνια Μυστήρια.
Ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος αναφέρει ότι ο Πτολεμαίος Α΄ ο Σωτήρ ζήτησε από τον Τιμόθεο του γένους των Ευμολπιδών από την Ελευσίνα, να επισκεφθεί την Αίγυπτο και να προεδρεύσει στις ιερές τελετές για τον θεό Σάραπι.
Με το ταξίδι του Τιμοθέου στη Μακεδονική Αίγυπτο συνδέεται πιθανόν και η ίδρυση της Ελευσίνας ως πόλη στην Αλεξάνδρεια.
Ελευσίνιοι άποικοι εικάζεται ότι είχαν στελεχώσει τα πλοία με τα οποία ο Ευμολπίδης Ιερέας είχε πλεύσει τη Μεσόγειο θάλασσα και εγκαθίδρυσαν την νέα Ελευσίνα.
Η πόλη κατά τον Πόντιο γεωγράφο Στράβωνα είχε ένα ιερό (μάλλον του Θεού Σάραπι) στο κανάλι του Κανώπου που το επισκέφτηκε ο πρώτος Ρωμαίος Αυτοκράτωρ Οκταβιανός. Υπάρχουν επίσης τμήματα από ένα αντίγραφο παπύρου της πραγματείας του Σατύρου (193 -180 π.Χ.) που συνέγραψε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Πτολεμαίου Ε΄ του Επιφανούς και αναφέρει από που έλαβαν οι δήμοι και οι φυλές της Αλεξάνδρειας τις ονομασίες τους.
Για την Ελευσίνα της Αιγύπτου αναφέρει ότι ονομάστηκε έτσι από την Ελευσίνα της Αττικής. Ανέφερε επίσης και αυτός ότι στην Αιγυπτίακή πόλη διοργανώνονταν ετήσιες εορτές και τελετές ενώ επίσης γράφει για τα ιερά της Λητούς, των Διοσκούρων, και των Θεσμοφορίων.
Εκτός της Ελευσίνας η οποία βρισκόταν γεωγραφικά στην σημερινή συνοικία με την Αραβική ονομασία El Khandra (η Πράσινη) Ανατολικά της Αλεξάνδρειας υπήρχε και ένας οικισμός στην Όαση του Φαγιούμ αρκετά κοντά στην επίσης πόλη με την Ελληνική ονομασία Αρσινόη.
Το συγκεκριμένο χωριό με το ίδιο όνομα (Ελευσίς) μαρτυρείται ως εποίκιον κατά τον 5ο αιώνα μ.Χ. και ως χωρίον από τον 6ο αιώνα μ.Χ. και μετά.
Απ’ όλα αυτά γίνεται εύκολα κατανοητό ότι οι σχέσεις της πόλεως της Ελευσίνας με την Αίγυπτο είναι ισχυρές απο αρχαιοτάτων χρόνων.
Προσωπικά θεωρώ ότι δεν είναι ούτε συγκυριακή σχέση ούτε τυπική, είναι μια σχέση που κουβαλά μνήμη, πνευματικότητα και προοπτική.
Πρόκειται για τόπους ιερούς και δύο πολιτισμούς που γεννήθηκαν από το φως και τη γνώση.
Αυτη η σύνδεση βασίζεται σε κοινές πνευματικές ρίζες, διαχρονικές αξίες και πρέπει να ενισχυθεί σε σύγχρονο επίπεδο με προοπτικές συνεργασίας,γόνιμης ανταλλαγής και δημιουργικής διαπολιτισμικής σύζευξης σε τομείς όπως η Τέχνη με ανταλλαγές καλλιτεχνών , εκπαιδευτικά και εικαστικά προγράμματα.
Μπορούμε να ενώσουμε τις δύο πλευρές με ένα κοινό όραμα βιώσιμης Τέχνης και Οικολογικής ευαισθησιας.
Σε κοινωνικό επίπεδο , με προγράμματα μαθητικών ανταλλαγών ,με εργαστήρια πολιτιστικής κληρονομιάς που θα εμπνεύσουν τις νέες γενιές να γίνουν φορείς σύγχρονης φιλίας και συνεργασίας.
Όπως προανέφερα και στην αρχή,σε μια εποχή ρευστών γεωπολιτικών εξελίξεων η Ελευσίνα μπορεί να λειτουργήσει ως μια γέφυρα φιλίας και πολιτιστικής διπλωματίας μέσα από πολιτιστικά φόρουμ ,κοινές εκδηλώσεις και αδελφοποιήσεις.
Έτσι θα ενισχυθεί όχι μόνο η συνεργασία μεταξύ πόλεων αλλά και των λαών που μοιράζονται κοινά ιδανικά ειρήνης και ευημερίας.
Ακόμα και σε Οικολογικό επίπεδο αφού και δύο πολιτισμοί αναγνωρίζουν την ιερότητα της φύσης και την άρρηκτα συνδεδεμένη σχέση του ανθρώπου με την γη , μπορούν να ενώσουν τις δυνάμεις τους σε κοινές περιβαλλοντικές δράσεις .
Υπάρχουν ευτυχώς τόσοι πολλοί τρόποι που μπορούμε να οικοδομήσουμε ένα νέο κεφάλαιο φιλίας ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο τόπους που έδωσαν το φως στην ανθρωπότητα.
Πιστεύω ακράδαντα ότι η συνέχιση και η ενίσχυση αυτής της σχέσης δεν είναι απλώς επιθυμητή , είναι πολιτιστικό καθήκον και όραμα για το μέλλον.
Ταντούρης Στέλιος
Πολιτιστικός Επιτετραμμένος
Καλλιτεχνικής Συνεργασίας
Ελλάδας Αιγύπτου της
Ελληνο-Αιγυπτιακής Κοινότητας.
Για το VIMA365
Το σχόλιο σας θα δημοσιευθεί αφου εγκριθεί πρώτα απο τον διαχειριστή για την αποφυγή υβριστικού η προσβλητικού περιεχομένου.
Greek
Arabic
Chinese (Simplified)
Dutch
English
French
German
Italian
Japanese
Portuguese
Russian
Spanish