vima365

Ο Χρήστος Σάββας σε μια σπάνια εξομολόγηση: Η ζωή είναι «θύμηση» και το θέατρο «καταφύγιο»

     Συνέντευξη : Λιλικα Αρνακη

  Ο σπουδαίος ηθοποιός, με πορεία άνω των πέντε δεκαετιών, μιλά για την μεγάλη του διαδρομή στην Τέχνη, εξηγεί γιατί το θέατρο τον «έκανε άνθρωπο» και αποκαλύπτει τη φιλοσοφία πίσω από τη φράση του: «Ζωή είναι η θύμηση και θάνατος η λήθη».  

 Προλόγος:

Συναντήσαμε έναν από τους πλέον αγαπητούς και πολύπλευρους καλλιτέχνες της χώρας, έναν άνθρωπο που έχει συνδέσει το όνομά του με περισσότερα από πενήντα χρόνια ελληνικής τέχνης. Ο Χρήστος Σάββας, με την ευγένεια και τη ζεστασιά που τον διακρίνει, μας υποδέχτηκε για μια εκ βαθέων συζήτηση. Με ένα βιογραφικό που περιλαμβάνει πρωταγωνιστικούς ρόλους σε 45+ θεατρικά έργα, κινηματογραφικές επιτυχίες, τηλεοπτικές σειρές, ακόμα και 129 βιντεοκασέτες, ο κ. Σάββας δεν κάνει απλώς έναν απολογισμό. Μοιράζεται τη φιλοσοφία του για τη ζωή, τη βαθιά του αγάπη για τη σκηνή που τον «έκανε άνθρωπο», και δίνει το δικό του, πολύτιμο μάθημα για το πώς η Τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως αντίδοτο στη λήθη.

Λιλικα Αρνακη : Με πάνω από 50 χρόνια παρουσίας στο Θέατρο. Ποια ήταν ηστιγμή, ή ποιος ο ρόλος που σας έκανε να πείτε: «Αυτό είναι, αυτή
είναι η ζωή μου».

    Από πολύ νωρίς ευτυχώς, μαθητής ακόμα είχα την τύχη να λάβω μέρος σε δυο τραγωδίες δίπλα σε έναν «γίγαντα» του αρχαίου δράματος τον Ιορδάνη Μαρίνο, στα έργα «Οιδίπους Τύρανος» και
«Αίαντας» του Σοφοκλή που παίχτηκαν στην Νότια Αφρική.

Οι ήρωες αυτών των έργων ήταν που καθόρισαν με τα πάθη τους την μετέπειτα ζωή μου, καθώς αναζητούσα απεγνωσμένα πώς να καταλαγιάσω τις ανησυχίες της ύπαρξης μου, δηλαδή ποιος είμαι τι κάνω που πάω.

Ο Οιδίποδας μέσα από την ευμάρεια της εξουσίας του, ανακαλύπτει την άγνοια και την ποταπότητα του.

Ο Αίαντας μέσα από την ατρόμητη δύναμη του, την απόλυτη αδυναμία του.
Ύβρις — Νέμεση – Κάθαρση. Ο ένας τυφλώνεται κι ο άλλος αυτοκτονεί. Αυτό δηλώνει ότι η ζωή έχει κανόνες, θέλει δύναμη, μέτρο και περίσκεψη σε κάθε μας βήμα. Αλλιώς, χάνεται η ισορροπία.

Μελετώντας λοιπόν κατόπιν τους αρχαίους μας τραγικούς και φιλόσοφους, κατάλαβα ότι μέσα από εκεί θα έβρισκα λύσεις στα ερωτήματα μου, σχετικά με την ζωή μου και τον χαρακτήρα μου.

Σήμερα, μετά από χρόνια, κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν, θαρρώ πως αυτό έγινε.

Το θέατρο αν το δεις σοβαρά είναι ένα μεγάλο σχολείο.

Λιλικα Αρνακη :   Έχετε δηλώσει ότι το Θέατρο σας έκανε άνθρωπο. Ποιο είναι το μεγαλύτερο μάθημα ζωής που πήρατε μέσα από την υποκριτική
τέχνη;

   Τί είναι ακριβώς το Θέατρο στην πραγματικότητα για έναν ηθοποιό;
Ερμηνεία ρόλων, χαρακτήρων, που μέσα από μια σύγκρουση καλή ή κακή φέρνουν μπροστά στον θεατή το αποτέλεσμα μιας πράξης.

Φαντάζεστε λοιπόν για έναν ηθοποιό που ερμηνεύει τόσους ρόλους τι μαθήματα παίρνει απ’ αυτούς;

Έτσι κι εγώ θαρρώ με τον καιρό, μέσα από τους διάφορους ρόλους κι απ’ το διάβασμα συνειδητοποίησα κι απέβαλα τα ελαττώματα μου διαμόρφωσα τον χαρακτήρα μου, έμαθα πράγματα άγνωστα μπόρεσα να ξεχωρίζω, να παλεύω, να αγωνίζομαι, να συμμετέχω στα κοινωνικά κοινά προβλήματα και να διαμορφώνω την δική μου προσωπικότητα, μαθαίνοντας ότι τίποτα στη ζωή δεν σου χαρίζεται.

Πως για ν’ αποκτήσεις κάτι χρειάζεται κόπος και δύναμη και πολύ περισσότερο αγάπη και έγνοια, γιατί αυτό είναι το πραγματικό Θέατρο, ένας Ναός με Σεβασμό, Αγάπη και Γνώση.

Λιλικα Αρνακη :   Πώς βλέπετε την εξέλιξη του Έλληνα ηθοποιού από την εποχή που ξεκινήσατε μέχρι σήμερα; Τι έχει αλλάξει στη δική σας προσέγγιση;

      Φθίνουσα κι αυτό το λέω με λύπη. Υπάρχουν πολλά πράγματα που από καιρό μ’ ενοχλούν αφάνταστα, γι’ αυτό και τα τελευταία χρόνια αποφεύγω να παίζω και το μόνο που με παρηγορεί είναι το γράψιμο.

Μπορεί σήμερα ένας ηθοποιός να αφοσιωθεί απερίσπαστα στο επάγγελμα του παίζοντας μια ή δυο φορές την εβδομάδα; Μπορεί να επιβιώσει; Σίγουρα όχι. Κι όμως υπάρχουν πολλά αξιόλογα άτομα που τολμούν υποφέροντας κι αυτό είναι προς τιμή τους.

Δεν παύει όμως το θέατρο να γίνεται όλο και πιο φτωχό, αφού ακόμα και τα έργα που διαλέγονται λόγω οικονομικής στενότητας είναι όσο το δυνατό με πιο λίγα πρόσωπα από την μια και το κοινό από την άλλη να λιγοστεύει συνεχώς.

Όσο για τα κρατικά θέατρα και τα διάφορα ευαγή ιδρύματα Τέχνης βλέπω πως έχουν αλλάξει πολλά. Τα έργα που διαλέγουν κι ο τρόπος που παίζονται είναι και πολιτικά και πνευματικά κατευθυνόμενος.

Άνθρωποι δίχως κύρος αναλαμβάνουν πόστα που δεν τους αξίζουν με σκοπό να κατευθύνουν το Θέατρο έξω από την αποστολή που έχει και όλοι γνωρίζουμε, κάνοντας το υποχείριο των δικών τους σκοπών.

Αλλά κι από την άλλη, ποιος θα τολμούσε στην εποχή μου στο Εθνικό θέατρο να διανοηθεί να παίξουμε στην Επίδαυρο με μικρόφωνα; Κι όμως, σήμερα συμβαίνει κι αυτό, οι ηθοποιοί να παίζουν με μικρόφωνα «ψείρες» στο στόμα.

Ναι, με μικρόφωνα στην Επίδαυρο.

Όσο για τα αρχαία μας κείμενα, τις Τραγωδίες και κωμωδίες των προγόνων μας, αυτόν τον μεγάλο μας θησαυρό, που αντί να τον αναδεικνύουμε όπως οι Άγγλοι με τον Σαίξπηρ, τα κείμενα αυτά, αντίθετα όλοι τους «παντογνώστες» τα βεβηλώνουν ασύστολα αποδεικνύοντας μόνο την γύμνια τους..

Παραποιούν τα πάντα και τα φέρνουν στα μέτρα τους που τυχαίνει να είναι
δυστυχώς προς τα κάτω και ποτέ προς τα πάνω, χωρίς να υπάρχει κάποιος ή κάτι να τους σταματήσει.

Κι αυτό αντίθετα να το θεωρούν επιτυχία..

Λιλικα Αρνακη :   Έχετε παίξει σε πάνω από 45 θεατρικά έργα, σε σειρές, ταινίες αλλά και σε 129 βιντεοκασέτες. Ποια καλλιτεχνική μορφή (Θέατρο
– Κινηματογράφος – Σίριαλ – Βιντεοκασέτες) σας πρόσφερε την μεγαλύτερη καλλιτεχνική ικανοποίηση και γιατί;

    Φυσικά το Θέατρο, χωρίς ποτέ να αποκλείω και τα υπόλοιπα. Εκεί μπορούσα να δουλέψω περισσότερο.

Να εμβαθύνω τους ρόλους που δεν ήταν μια κι έξω όπως στα γυρίσματα, να τους μελετώ και να τους καλυτερεύω μέχρι και την τελευταία παράσταση.

Το θέατρο για μένα ήταν ένα εργαστήρι, ένα λειτουργικό πολυδιάστατο μέρος με την σκηνή, τα σκηνικά, τα αξεσουάρ, τα κοστούμια, την μουσική, που όλα τους έσμιγαν και αποτελούσαν την μαγεία της μέθεξης με το κοινό.

Λιλικα Αρνακη :  Υπάρχει ένας ρόλος που ακόμα και σήμερα , τόσα χρόνια μετά, σας συγκινεί ή σας στοιχειώνει περισσότερο από κάθε άλλον;

Λιλικα Αρνακη :  Αν κάνατε έναν απολογισμό, ποια πιστεύετε ότι είναι η πιο σημαντική κληρονομιά που αφήνετε πίσω σας στην ελληνική σκηνή;

    Στη σκηνή συνήθως, ότι παίζεται μετά από ένα χρονικό διάστημα ξεχνιέται. Ελάχιστοι θα θυμούνται κάτι και μετά από χρόνια κανένας. Ίσως στις ταινίες που έπαιξα να υπάρχει η παρουσία μου.

Μικρή κι ανύπαρκτη κληρονομιά. Όμως, εκείνο που πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντική κληρονομιά και που αξίζει να μείνει στο Θέατρο είναι οι 44 θεατρικές μεταφράσεις μου: «Αισχύλου – Σοφοκλή – Ευριπίδη – Αριστοφάνη» τα 15 θεατρικά μου έργα με δυο
κρατικά βραβεία, και μια παγκόσμια διάκριση θεατρικού διαγωνισμού από το Ωνάσειο ίδρυμα, οι 6 Αριστοφανικές διασκευές για τα Γυμνάσια – Λύκεια και πλήθος σκετσάκια για την Α΄θμια Εκπαίδευση που παίζονται συνεχώς στα Σχολεία. Θα είναι λοιπόν κρίμα όλα αυτά αν δεν εκδοθούν να χαθούν.

Λιλικα Αρνακη :   Παρά την πλούσια πορεία, υπάρχει κάτι που ακόμα οραματίζεστε να κάνετε καλλιτεχνικά; Ένα έργο που θέλετε να ανεβάσετε ή ένας ρόλος που δεν έχετε αγγίξει;

     Ποτέ δεν έπαψα να οραματίζομαι ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής μου. Και βέβαια υπάρχουν πάρα πολλά και πολύ σοβαρά πράγματα πιο πάνω κι από κάθε ρόλο που θα ήθελα να παίξω ακόμα στο θέατρο. Κατ’ αρχήν θα ήθελα να ανεβάσω όχι ένα αλλά τέσσερα και πέντε τουλάχιστον έργα μου που θεωρώ ότι αξίζει να παιχτούν όπως οι τραγωδίες μου «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΠΥΡΦΟΡΟΣ» και
«ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ» που αποτελούν μια σοβαρή μελέτη και που διακρίθηκαν μέσα στα δέκα καλύτερα από 547 έργα σε παγκόσμιο διαγωνισμό συγγραφής θεατρικών έργων από το Ωνάσειο Ίδρυμα, τον «ΚΥΚΛΟ ΤΩΝ ΑΤΡΕΙΔΩΝ», ΤΟΝ «ΣΩΚΡΑΤΗ», το βραβευμένο από το Υπ. Πολιτισμού «ΘΗΣΕΑΣ ΚΑΙ ΜΙΝΩΑΣ» για τα
Σχολεία που έχει την τύχη ευτυχώς να εκδοθεί σύντομα από τις εκδόσεις «ΟΣΤΡΙΑ», την επίκαιρη όσο τίποτα άλλο «ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ» που έχει ήδη εκδοθεί κι ένα σωρό άλλα έργα εξίσου σημαντικά.
Αλλά χωρίς χρήματα δύσκολα γίνεται κάτι σοβαρό κι έτσι το όραμα παραμένει όραμα έστω και ανεκπλήρωτο, χωρίς βέβαια να με επηρεάζει στην παραπέρα συγγραφική μου δραστηριότητα που συνεχίζεται.

Λιλικα Αρνακη :    Ποια είναι η γνώμη σας για το σύγχρονο Ελληνικό θέατρο; Υπάρχουν νέοι καλλιτέχνες που παρακολουθείτε με ενδιαφέρον;

     Η Ελλάδα με την θεατρική κληρονομιά που μας άφησαν οι πρόγονοι μας, θα μπορούσε σ’ αυτόν τον τομέα να κυριαρχεί παγκοσμίως. Να αναγάγει το θέατρο σε επιστήμη και έρευνα, που με σοβαρή μελέτη θα αναδείκνυε τα πολιτικά και πνευματικά επιτεύγματα τους που κατόρθωσαν ανά τον κόσμο.

Παντού σε όλη την Μεσόγειο και μέχρι το Πακιστάν ανασκάπτονται θέατρα. Ελληνικά δεν είναι;

Δεν είναι παιδιά του θεάτρου μας;

Δεν πρέπει να έχουμε μια θεατρική «συνέχεια» μαζί τους;

Θυμάμαι ακόμα το δάκρυ μου από υπερηφάνεια όταν έπαιξα με το Εθνικό στις Συρακούσες ή το ονειροπόλημα μου στην Φιλιππούπολη κάτω από την βροχή χαρούμενος που θα έπαιζα στον χώρο των προγόνων μου. Πολλά μπορούμε να κάνουμε.. αλλά… Θέλει αρετή και τόλμη το Άριστον..

Ας έρθουμε όμως στην ερώτηση σας.

Αν δεχτούμε ότι το θέατρο έχει αποστολή να αντανακλά τον παλμό μιας κοινωνίας, τότε, για να βγάλουμε συμπέρασμα, θα πρέπει πρώτα να αναλύσουμε την κοινωνία και μετά το θέατρο της.

Όταν σ’ αυτή λοιπόν εδώ την κοινωνία, σήμερα το βιοτικό επίπεδο του λ ού και οι κοινωνικές δομές συνεχώς καταστρατηγούνται, τότε επηρεάζεται ανάλογα και το θέατρο επειδή είναι ένας χώρος που ασκεί κριτική και δρα ελεύθερα.

Σε ποιον χώρο όμως να δράσει και να κάνει κριτική:

Στα κρατικά θέατρα, στα διάφορα Ιδρύματα που ακολουθούν μια δική τους πολιτική, (την παράσταση του θεάματος για το θέαμα) και δεν επιδέχονται κριτική;

Όχι βέβαια. Τι μένουν λοιπόν;

Τα μικρά θέατρα που κάθε τολμηρός θίασος θα παίξει μια φορά την εβδομάδα την παράσταση του με πέντε άντε δέκα εισιτήρια κι όλα τα άλλα προσκλήσεις.

Όσο για την δομή των έργωναπό την άλλη, πιστεύω ότι οι συγγραφείς για να δουν το έργο τους να παίζεται, περιορίζουν για οικονομία τους ρόλους, τα σκηνικά και το κάνουν πιο αφαιρετικό κι επειδή κι έτσι όπως έχουν τα πράγματα, οικονομικά είναι δύσκολο να γραφτεί ένα έργο πολυπρόσωπο με πλατιές κοινωνικές προεκτάσεις, τα θέματα τους στηρίζονται λοιπόν, κυρίως σε ψυχολογικές ατομικές και οικογενειακές προεκτάσεις.

Για ποιο σύγχρονο Ελληνικό θέατρο λοιπόν μιλάμε και τι γνώμη να εκφράσω γι’ αυτό; Όσο για νέους καλλιτέχνες, λόγω αποχής μου τελευταία, ελάχιστους γνωρίζω και τους συγχαίρω για τις προσπάθειες που καταβάλλουν.

Λιλικα Αρνακη :   Σε τι διαφέρει ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζετε έναν ρόλο σήμερα σε σχέση με τα πρώτα σας χρόνια; Η εμπειρία αποτελεί πλεονέκτημα ή κάποιες φορές βάρος;

   Πάντα πίστευα ότι οι ρόλοι ενός έργου είναι «κομμάτια» ενός παζλ.
Από την αρχή, όταν έπεφτε ένα έργο στα χέρια μου, αφού το μελετούσα, έβγαζα μετά την «προσωπικότητα» του ρόλου μου και κατόπιν αφού ανέλυα την σχέση του με τους άλλους ρόλους, έκτιζα με τις πρόβες την δομή του.

Αυτό όταν έπαιζα. Σήμερα όμως που κυρίως γράφω, αφού δομήσω την ιστορία του έργου που θέλω να γράψω, μετά καταπιάνομαι και αναλύω τους ρόλους που βάζω και ανάλογα με την ιδιότητα τους δομώ τις πράξεις και τα συναισθήματα τους έτσι ώστε να έχω συνολική ροή και αποτέλεσμα.

Όσο για την εμπειρία δεν είναι καθόλου βάρος. Αντίθετα, μου είναι πολύ βοηθητική.

Λιλικα Αρνακη :   Ποια είναι η αλήθεια πίσω από την φράση σας «Ζωή είναι η θύμηση και θάνατος η λήθη». Πώς την βιώνετε στη δική σας καθημερινότητα;

     Η φράση αυτή αποτελεί έναν στίχο από την καινούργια Τραγωδία που γράφω τώρα με τίτλο: «Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΟΥ ΠΡΟΜΗΘΕΑ»

Την αναφέρει η Κορυφαία του Χορού των Παλαιστινίων γυναικών καθώς αφήνουν τα
συντρίμμια και οδηγούνται στην εξορία. Όλοι μας ξέρουμε τι σημαίνει αυτή η φράση για έναν λαό, προπάντων εμείς οι Έλληνες γι’ αυτό και το έργο γράφεται σαν τραγωδία.

Όσο για μένα, σήμερα κρατώ στη θύμηση μου ότι καλό μου πρόσφερε και μου προσφέρει ακόμα το θέατρο και προσπαθώ ν’ απο ξεχνώ τα θλιβερά που μου έδωσε η ζωή.

Λιλικα Αρνακη :  Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζει ένας ηθοποιός με τόσα χρόνια πορείας ώστε να παραμένει δημιουργικός και αληθινός;

    Σήμερα δεν μπορώ να πω ότι αντιμετωπίζω κάποια δυσκολία. Ζω με την σύνταξη μου αναπολώντας τα παλιά και η μόνη μου έγνοια είναι να παραμείνω υγιής, γιατί αυτό με κάνει να σκέφτομαι και να ενεργώ όπως πάντα.

Απλά – λιτά κι απέριττα. Να ζω την καθημερινότητα, να ενημερώνομαι για τα κοινά, να διαβάζω μαθαίνοντας ακόμα όσα μπορώ περισσότερα, να συνδιαλέγομαι και να γράφω.

Λιλικα Αρνακη :  Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο άνθρωπο που ξεκινά τώρα στηΔραματική Σχολή, γνωρίζοντας όλα όσα ξέρετε σήμερα για την τέχνη και την ζωή;

    Να το σκεφτεί καλά και να συνειδητοποιήσει τι θέλει απ’ το Θέατρο, γιατί το θέατρο ζητάει πολλά και δίνει λίγα αλλά καλά. Κατ’ αρχήν πια δεν είναι δουλειά για βιοπορισμό.

Είναι όμως ένα λειτούργημα που μέσα απ’ αυτό μπορεί να καλυτερέψει κάποιος τον εαυτό του. Θέλει όμως ήθος -αγάπη – πειθαρχία – σεμνότητα.

   Λιλικα Αρνακη : 

Η συζήτησή μας με τον Χρήστο Σάββα ολοκληρώνεται, αφήνοντάς μας με τη βεβαιότητα ότι η τέχνη, όταν υπηρετείται με πάθος, αλήθεια και διάρκεια, δεν έχει ημερομηνία λήξης. Ο κ. Σάββας, ένας δημιουργός που ξεκίνησε με τον ενθουσιασμό της νιότης και συνεχίζει με τη σοφία της εμπειρίας, αποτελεί ζωντανό παράδειγμα της ρήσης του: «Ζωή είναι η θύμηση». Η δική του καλλιτεχνική θύμηση, γεμάτη ρόλους και δημιουργία, είναι μια κληρονομιά για όλους εμάς. Του ευχόμαστε να συνεχίσει να βρίσκεται στη σκηνή, φωτίζοντας το ελληνικό θέατρο.

Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Χρήστο Σάββα για τον χρόνο που μας διέθεσε και για την ειλικρίνεια με την οποία μας άνοιξε την ψυχή του και μοιράστηκε τις σκέψεις του για τη μεγάλη του καριέρα.