Η Μονή Μακελλαριάς είναι χτισμένη σαν αετοφωλιά σε γυμνό και απότομο βράχο, κοντά στο χωριό Λαπαναγοί σε απόσταση 30χλμ. από την πόλη των Καλαβρύτων η οποία είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Κτίστηκε από το στρατηγό του Ιουστινιανού Βελισσάριο το 532 μ.Χ., όπως αναγράφεται και από επιγραφή που σώζεται έως και σήμερα, ώστε να εξιλεωθεί από την σφαγή κατά την περίφημη «Στάση του Νίκα» στην Κωνσταντινούπολη.
Αρχικά η Μονή ονομαζόταν Παναγία Λιθαριώτισσα και χρωστά το όνομα Μακελλαριά σε ένα τραγικό γεγονός: Αφού κυρίεψε τήν πόλη ο Μωάμεθ ο Β’ το 1453, προχώρησε στην κυρίως Ελλάδα σπέρνοντας τον όλεθρο , έφθασε στην Πελοπόννησο και απείλησε την περιοχή της Μονής. Οι κάτοικοι της γύρω περιοχής και οι μοναχοί κατέφυγαν στα κελιά για προστασία και παρά τις προσπάθεις του αγωνιστή Γιάννου να ανακόψει την ορμή των τούρκων, αυτοί άλωσαν το μοναστήρι και έσφαξαν κοσμικούς και μοναχούς. Από το μακελλειό ή από τις λέξεις αίμα και κελι η Μονή έκτοτε έμεινε γνωστή ως Μακελλαριά.
Η αρχική θέση της Μονής ήταν κάτω από το βράχο στον οποίο είναι χτισμένη σήμερα. Η ιστορία αναφέρει πως μεταφέρθηκε μετά την καταστροφή της από τους Τούρκους το 1458. Οι εναπομείναντες πατέρες θέλησαν να ξαναχτίσουν το Μοναστήρι, όχι όμως στην τοποθεσία που ήταν παλαιότερα χτισμένο, και αυτό για λόγους προστασίας από τις καιρικές συνθήκες και ιδιαίτερα από τους ισχυρούς ανέμους που επικρατούν στην περιοχή. Έτσι αποφάσισαν να το χτίσουν στο απάνεμο μέρος του σπηλαίου, όπου σήμερα υπάρχει το εκκλησάκι της Μεταμορφώσεως.
Για το σκοπό αυτό προσλήφθηκαν εργάτες από τα κοντινά χωριά και κυρίως από τους Λαπαναγούς.
Κατά θαυμαστό τρόπο το έργο της ανοικοδόμησης δεν σημείωνε καμιά πρόοδο, διότι η οικοδομή την οποία οι εργάτες ανήγειραν την ημέρα, έπεφτε τη νύχτα και το πρωί παρουσιαζόταν σωρός ερειπίων ενώ τα εργαλεία και μέρος των υλικών εξαφανίζονταν.
Μετά από λίγες ημέρες τα εργαλεία βρέθηκαν στην κορυφή του βράχου, που είναι σήμερα χτισμένο το Μοναστήρι. Οι μοναχοί, παρά τις αντιδράσεις του πρωτομάστορα (που θεώρησε το μέρος ακατάλληλο λόγω των καιρικών συνθηκών), άρχισαν την εκκαθάριση του βράχου για την ανοικοδόμηση της Μονής στο μέρος που υπέδειξε η Παναγία. Εκεί σε ένα φυσικό κοίλωμα του βράχου – όπως φαίνεται μέχρι σήμερα στο ιερό βήμα της μονόκλιτης Βασιλικής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου – βρέθηκε ένα πήλινο δοχείο με πηγμένο λάδι, και δίπλα σε αυτό η εικόνα της Παναγίας.
Η αντίδραση του πρωτομάστορα δεν έμεινε χωρίς συνέπειες. Ενώ οι μοναχοί καθάριζαν το βράχο, αυτός συνέχισε πεισματικά την ανοικοδόμηση στη σπηλιά της Μεταμορφώσεως. Όταν βρέθηκε το εικόνισμα της Θεοτόκου οι σκαλωσιές γκρεμίστηκαν παρασύροντας τους χτίστες, τα υλικά και τα εργαλεία στη χαράδρα που οδηγεί στο Σελινούντα ποταμό. Κανείς δεν τραυματίστηκε, εκτός από τον πρωτομάστορα. Οι μοναχοί προσευχήθηκαν και άλειψαν τον τραυματισμένο πρωτομάστορα με το λάδι που βρέθηκε. Αμέσως θεραπεύτηκε από τα τραύματά του και γεμάτος ευγνωμοσύνη για τη θεομητορική προστασία αρχίζει την ανοικοδόμηση στον τόπο της θείας εκλογής, έργο το οποίο δεν συνάντησε πλέον κανένα εμπόδιο.
Αρχικά χτίζεται ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το κοίλωμα του βράχου με το ιαματικό λάδι συμπεριλαμβάνεται στο Άγιο Βήμα του Ναού τιμητικά αλλά και με σκοπό την προστασία του από τυχόν βεβηλώσεις. Στο εικονοστάσι που χωρίζει το ιερό βήμα από τον κυρίως Ναό, τοποθετείται η Παναγία η Μακελλαρίτισσα, έφορος και προστάτιδα της νέας Μονής αλλά και αρωγός σε όσους με πίστη προσφεύγουν στη χάρη Της και τη μεσιτική Της πρεσβεία. Στέκεται εκεί Κυρά και Δέσποινα από τότε και οι πιστοί αλλά και τα ζώα που προσφεύγουν στη χάρη Της, ευλαβικά κλίνουν τα γόνατα μπροστά Της.
Η Μονή ανακαινίστηκε το 1784 και εορτάζει στις 15 Αυγούστου.
Ο πολυτιμότερος θησαυρός είναι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας και το κιούπι με το θαυματουργό λάδι. Επίσης καρυοφύλλια, γιαταγάνια, κουμπούρες των οπλαρχηγών και παλικαριών της ξακουστής μάχης της Καυκαριάς, με τα οποία κατατρόπωσαν τον Ιμπραήμ το 1827 και στολές των αγωνιστών του 1821.
Σημαντικά κειμήλια του μοναστηριού έχουν κλαπεί από τη ληστεία που έγινε το Σεπτέμβριο του 1980, τα οποία αποτελούνταν από:
• Τ’ Άχραντα Πάθη που περιλάμβανε ένα κιτίο χειροποίητο από σύρμα χρυσό πλεγμένο στη Ρωσία, για φτιαχτεί το κιτίο πέρασαν 7 χρόνια. Βυζαντινής τέχνης, που εντός του φυλάσσονταν τεμάχιο από το ακάνθινο στεφάνι, τεμάχιο της χλαμύδας και κομμάτια τιμίου ξύλου και σπόγγου.
• Επίχρυσες και χρυσές λειψανοθήκες με ιερά λείψανα 150 Αγίων.
• Ιερά Ευαγγέλια επίχρυσα και αργυρά του 15ου και 16ου αιώνα.
• Εικόνες φορητές του 16ου και 17ου αιώνα.
• Στολές χειροποίητες χρυσοκέντητες από την Ρωσία.
Τη σημερινή της μορφή η Μονή την πήρε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ανακαινίστηκε εκ νέου από τους Ιερομονάχους Αγαθάγγελο και Άνθιμο. Η Μονή, αφού έμεινε κλειστή για μεγάλο χρονικό διάστημα, την 1η Αυγούστου 2011 άρχισε πάλι να λειτουργεί με την εγκατάσταση δύο νέων μοναζουσών, της μοναχής Μαρκέλλας και της μοναχής Συγκλητικής οι οποίες και ανέλαβαν να ξαναζωντανέψουν το μοναστήρι.
Aπό την 1η Αυγούστου 2011 η Ιερά Μονή άρχισε να επαναλειτουργεί με την εγκατάσταση δύο Μοναζουσών, της μοναχής Μαρκέλλας και της μοναχής Συγκλητικής, προσοντούχων, με πανεπιστημιακή μόρφωση, οι οποίες ωστόσο αφιέρωσαν την ζωή τους στην μοναστική πολιτεία, στό Χριστό και την Εκκλησία και ανέλαβαν την συντήρηση , ανακαίνιση και την λειτουργία της Μονής. Το έργο που έχουν επιτελέσει σημαντικό, με την πλήρη ανακαίνιση του ιστορικού Μοναστηριού.
DCIM100MEDIADJI_0470.JPG
Απ΄την στιγμή της εγκατάστασης της αδελφότητας στην Μονή οι προσπάθειες ανακατασκευής της είναι υπεράνθρωπες προκειμένου η Μονή να ξαναγίνει βιώσιμη αλλά και να αναπαύεται ο κάθε προσκυνητής που την επισκέπτεται. Πρώτο μέλημα ήταν η εγκατάσταση κεντρικής θέρμανσης, καθ΄ ότι ο χειμώνας όπως γνωρίζετε είναι δύσκολος. Αυτό με την οικονομική βοήθεια των πιστών υλοποιήθηκε. Όμως υπάρχουν έργα αναγκαία που πρέπει να γίνουν.
DCIM100MEDIADJI_0476.JPG
Αυτά είναι: 1)Η ανακατασκευή του μονοπατιού που ανεβαίνει στη Μονή, με διαπλάτυνση για να ανεβαίνει αυτοκίνητο, για την μεταφορά βαριών αντικειμένων αλλά και ηλικιωμένων ατόμων. Αυτό το έργο ξεκίνησε το καλοκαίρι αλλά χρειάζεται αρκετά χρήματα ακόμη για να τελειοποιηθεί.
2) Η σκεπή της Μονής χρειάζεται ανακατασκευή, λόγω του ότι δεν υπάρχει κάποια μόνωση, πισσόχαρτο κ.λ.π. και καθώς οι άνεμοι είναι δυνατοί, εκτός του ότι μπαίνει όλο το κρύο μέσα, σηκώνονται τα κεραμίδια και σε περίπτωση βροχής γεμίζουν όλοι οι χώροι με νερό.
3) κατόπιν υποδείξεως μηχανικών το καμπαναριό της Μονής έχει πάρει κλίση, είναι επικίνδυνο να πέσει προκαλώντας ζημιά στα κτίρια. Ως εκ τούτου εκτός από την κατεδάφιση του, χρειάζεται και η εκ νέου ανέγερσή του. Αυτά τα έργα είναι τα αμεσότερα και δαπανηρότερα και θα γίνουν με την καθοδήγηση μηχανικών προκειμένου το Ιστορικό μας Μοναστήρι να αποκτήσει και πάλι την παραδοσιακή του μορφή.
Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος
Λίγο πιο χαμηλά και σε μικρή απόσταση από το μοναστήρι, ακολουθώντας ένα
κατηφορικό μονοπάτι, ο προσκυνητής συναντά ένα εκκλησάκι που τιμάται στη μνήμη της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Το εκκλησάκι αυτό είναι κτισμένο σε φυσική εσοχή του απόκρημνου βράχου, κάτω από τη Βοϊβοντοράχη, μέσα σε σπήλαιο. Χαρακτηριστικό στοιχείο στο εσωτερικό του ναού είναι ότι, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, ρέει αστείρευτα από το βράχο του σπηλαίου, αγίασμα.
Σε μικρή απόσταση απο τη Μονή και δίπλα στο Σελινούντα βρίσκεται ο Ιερός Ναός της Ευαγγελίστριας, που είναι μετόχι της Μονής, που παρ΄όλη την εγκατάλειψη και κατάρευση του διαφαίνονται πλούσια τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία. στο πρόγραμμα της αδελφότητας είναι η αναστήλωση του πετρόκτιστου Ναού και η αναδειξή του.
Η Ιερά Μονή απο την ιδρυση της ήταν ανδρώα αλλά τα τελευταία είκοσι χρόνια δεν είχε συνοδεία. από τον Ιούλιο του 2011 με την ευλογία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας κ.κ. Αμβροσίου εγκαταβιώνει γυναικεία αδελφότητα.