Τα υποβρύχια φαράγγια ή βάραθρα, κρυμμένα στα βάθη των ωκεανών, παραμένουν από τα πιο μυστηριώδη και συναρπαστικά φυσικά φαινόμενα στον πλανήτη μας.
Αυτοί οι γιγάντιοι κάθετοι σχηματισμοί στον θαλάσσιο βυθό είναι ιδιαίτερα ελάχιστα μελετημένοι σε δύσκολα προσβάσιμες πολικές περιοχές, όπως η Αρκτική και η Ανταρκτική.
Σε νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε σε ένα από τα κορυφαία περιοδικά θαλάσσιας γεωλογίας, παρουσιάζεται ο πιο πλήρης κατάλογος των υποβρύχιων φαραγγιών της Ανταρκτικής μέχρι σήμερα.
Στον κατάλογο αναφέρονται 332 δίκτυα φαραγγιών, μερικά εκ των οποίων φτάνουν σε βάθος μεγαλύτερο των 4.000 μέτρων.
Αυτός ο κατάλογος, ο οποίος είναι πέντε φορές μεγαλύτερος από τα δεδομένα προηγούμενων μελετών, συντάχθηκε από ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης και το University College Cork.
Οι ερευνητές σημείωσαν ότι τα υποβρύχια φαράγγια της Ανταρκτικής παίζουν πολύ πιο σημαντικό ρόλο στις διαδικασίες της ωκεάνιας κυκλοφορίας, στην αποδόμηση των παγετωνικών ραφών και στην κλιματική αλλαγή από ό,τι θεωρούνταν παλαιότερα.

Ιδιαίτερα σημαντική είναι η επιρροή τους σε ευάλωτες περιοχές, όπως η θάλασσα του Αμούνδσεν και ορισμένες περιοχές της Ανατολικής Ανταρκτικής.

Τα υποβρύχια φαράγγια είναι βαθιές κοιλάδες, χαραγμένες στον θαλάσσιο βυθό.

Εκτελούν σημαντικές λειτουργίες στο θαλάσσιο οικοσύστημα: μεταφέρουν ιζήματα και θρεπτικά συστατικά από τις παράκτιες ζώνες σε πιο βαθείς θαλάσσιους χώρους, συνδέουν τα ρηχά με τα βαθιά νερά και δημιουργούν μοναδικές συνθήκες για τη ζωή πολλών θαλάσσιων οργανισμών.

Μέχρι σήμερα, είναι γνωστά περίπου 10.000 τέτοια φαράγγια στον κόσμο, αλλά δεδομένου ότι μόλις το 27% του θαλάσσιου βυθού έχει χαρτογραφηθεί με λεπτομέρεια, ο πραγματικός αριθμός τους πιθανότατα είναι πολύ μεγαλύτερος.
Παρά τη σημασία τους για την οικολογία, την ωκεανογραφία και τη γεωλογία, τα φυσικά αυτά φαινόμενα παραμένουν ελάχιστα μελετημένα, ειδικά σε περιοχές των πολικών γεωγραφικών πλατών.
Ένας από τους συγγραφείς της έρευνας εξήγησε ότι τα φαράγγια της Ανταρκτικής, όπως και τα αντίστοιχα της Αρκτικής, σε μεγάλο βαθμό μοιάζουν με τα φαράγγια άλλων περιοχών του κόσμου, αλλά διαφέρουν λόγω του μεγέθους και του βάθους τους.

Αυτό οφείλεται στην παρατεταμένη επίδραση των πολικών πάγων και της τεράστιας ποσότητας ιζημάτων που οι παγετώνες μεταφέρουν στην ηπειρωτική ράχη.

Πρόσθεσε ότι ο σχηματισμός αυτών των φαραγγιών οφείλεται κυρίως στις λάσπες — ισχυρές ροές που μεταφέρουν τα εναπομείναντα ιζήματα κατεβαίνοντας από τους απότομους σχηματισμούς του βυθού, διαβρώνοντας τις κοιλάδες.
Στην Ανταρκτική, οι απότομοι υποβρύχιοι κρημνοί και η αφθονία των παγετωνικών καταλοίπων εντείνουν το φαινόμενο, οδηγώντας στον σχηματισμό εξαιρετικά μεγάλων φαραγγιών.
Για την κατασκευή του καταλόγου, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν την ανανεωμένη έκδοση του Διεθνούς Βαθυμετρικού Χάρτη του Νότιου Ωκεανού, ο οποίος θεωρείται ο πιο ακριβής και λεπτομερής χάρτης του θαλάσσιου βυθού στην περιοχή αυτή.
Εφαρμόστηκαν νέες, υψηλής ανάλυσης δεδομένα και αναπτύχθηκε ημι-αυτόματη μέθοδος για τον εντοπισμό και την ανάλυση των φαραγγιών.

Στο πλαίσιο της μελέτης, μελετήθηκαν 15 χαρακτηριστικά, τα οποία έδειξαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των φαραγγιών της Ανατολικής και Δυτικής Ανταρκτικής.

Ένας επιστήμονας ανέφερε ότι ορισμένα από τα μελετημένα φαράγγια φτάνουν σε βάθος άνω των 4.000 μέτρων, με τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα να βρίσκονται στην Ανατολική Ανταρκτική.
Εξήγησε ότι εκεί τα φαράγγια σχηματίζουν περίπλοκες, διακλαδισμένες συστήματα, που αρχίζουν από μερικούς διαύλους στην άκρη της ράχης και συγχωνεύονται σε έναν μεγάλο διάυλο, που κατεβαίνει σε βάθη του ωκεανού μέσω απότομων κλιμάκων.
Ένας άλλος συμμετέχων στη μελέτη τόνισε ότι οι διαφορές μεταξύ των φαραγγιών των δύο περιοχών της Ανταρκτικής δεν είχαν περιγραφεί λεπτομερώς στο παρελθόν. Διευκρίνισε ότι τα φαράγγια της Ανατολικής Ανταρκτικής διακρίνονται για τη σύνθετη δομή και την διακλαδισμένη τους φύση, σχηματίζοντας συχνά εκτεταμένα δίκτυα με U-σχηματισμένης τομή, κάτι που υποδηλώνει μακροχρόνια ανάπτυξη κάτω από την επίδραση των παγετώνων και σημαντική επίδραση από τη διάβρωση και τις διαδικασίες ιζηματογένεσης.
Οι ερευνητές ανέφεραν επίσης ότι αυτές οι μορφολογικές διαφορές επιβεβαιώνουν τη θεωρία ότι ο Ανατολικός Ανταρκτικός Παγετώνας σχηματίστηκε νωρίτερα και αναπτύχθηκε περισσότερο από τον Δυτικό. Ένας από τους συγγραφείς προσέθεσε ότι αυτή η υπόθεση είχε προηγουμένως βασιστεί στην ανάλυση των ιζημάτων, αλλά τώρα επιβεβαιώθηκε μέσω των εκτεταμένων γεωμορφολογικών δεδομένων του θαλάσσιου βυθού.

Τα υποβρύχια βάραθρα της Ανταρκτικής παίζουν σημαντικό ρόλο όχι μόνο ως γεωλογικά φαινόμενα, αλλά και ως στοιχεία της παγκόσμιας ωκεάνιας συστήματος.

Διασφαλίζουν τη διάχυση νερού μεταξύ των βάθων του ωκεανού και της ηπειρωτικής ράχης, συντελώντας στη δημιουργία ψυχρού πυκνού νερού, γνωστού ως Ανταρκτική υποθαλάσσια ροή, το οποίο είναι κρίσιμο για την ωκεάνια κυκλοφορία και το κλίμα του πλανήτη.
Επιπλέον, τα φαράγγια κατευθύνουν θερμά νερά, όπως τα κυκλοθυμικά βαθιά νερά, προς τις ακτές, κάτι που αποτελεί έναν από τους κύριους παράγοντες που προκαλούν την τήξη και καταστροφή των παγετωνικών ραφών.
Οι ερευνητές εξήγησαν ότι η αδυναμία ή η καταστροφή αυτών των παγετώνων οδηγεί σε επιταχυμένη εκροή ηπειρωτικού πάγου στη θάλασσα, γεγονός που επηρεάζει άμεσα την αύξηση της στάθμης του παγκόσμιου ωκεανού.
Οι συγγραφείς της έρευνας τόνισαν επίσης ότι τα σύγχρονα μοντέλα ωκεάνιων κυκλοφοριών που χρησιμοποιούνται στις κλιματικές προβλέψεις δεν λαμβάνουν επαρκώς υπόψη τις τοπικές διεργασίες που συμβαίνουν μεταξύ των υδάτινων μαζών και των πολύπλοκων υποθαλάσσιων αναγλύφων, όπως τα φαράγγια.
Αυτές οι διαδικασίες, περιλαμβανομένου του σχηματισμού ρευμάτων, της κατακόρυφης ανάμιξης και του αερισμού των βαθέων υδάτων, είναι απαραίτητες διεργασίες για τη δημιουργία και την αλλαγή των ψυχρών πυκνών υδάτων.

Η παράβλεψη τέτοιων μηχανισμών μειώνει την ακρίβεια των προβλέψεων για τις αλλαγές στην ωκεάνιες δυναμική και το κλίμα.

Συμπερασματικά, οι ερευνητές σημείωσαν ότι για να βελτιωθεί η κατανόηση αυτών των διαδικασιών, είναι απαραίτητο να συνεχιστεί η συλλογή ακριβών βαθυμετρικών δεδομένων σε περιοχές που δεν έχουν μελετηθεί, όπου ενδέχεται να ανακαλυφθούν νέα φαράγγια, καθώς και να χρησιμοποιηθούν τόσο οι παρατηρήσεις πεδίου όσο και οι απομακρυσμένες μέθοδοι.
Προσέθεσαν ότι η βελτίωση των κλιματικών μοντέλων για να αντανακλούν πιο ακριβώς αυτές τις διαδικασίες θα βοηθήσει στην ενίσχυση των προβλέψεων για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.

www.bankingnews.gr