Η Αδαμαντία Γρηγοριάδου γεννήθηκε στην Ζούρτσα στις 12 Μαΐου του 1770. Πατέρας της ήταν ο Θεόδωρος Παπαθεοδωρόπουλος και μητέρα της η Αναστασία Σακελλαρίου.

Ο πατέρας της* ( που αργότερα οι γιοι του πήραν το επώνυμο Οικονόμου / Οικονομόπουλοι) ήταν εύπορος προεστός και αργότερα έγινε και κληρικός. Εστάλη βεκίλης στην Κωνσταντινούπολη, προσέφερε πολλές υπηρεσίες στο χωριό, δεν έλαβε μέρος στην επανάσταση καθώς ήταν υπέργηρος όταν αυτή ξεκίνησε.

Η οικογένειά της ήταν πολύτεκνη. Είχε τρία κορίτσια και πέντε αγόρια. Ο μάρτυρας επίσκοπος Μεθώνης Γρηγόριος ήταν αδελφός της. Αλλά και τα υπόλοιπα αδέλφια της αρματώθηκαν την λευτεριά και πολέμησαν τον κατακτητή.

Την περίοδο εκείνη στην Κυπαρισσία διέμενε η οικογένεια Γρηγοριάδη (αρχικά ονομαζόταν Παπαφωτόπουλοι), η οποία καταγόταν από την Ζούρτσα. Ο Φώτιος Γρηγοριάδης ήταν βεκίλης – γερουσιαστής. Ο γιος του Γρηγόριος διέτελεσε, επίσης, βεκίλης και μωραγιάννης από το 1790 έως το 1819.

Ο Γρηγόριος, λοιπόν, όταν πρωτοδιορίστηκε Βεκίλης το 1790 ήρθε στην Ζούρτσα, όπου διέμενε η οικογένεια της Αδαμαντίας, προφανώς έχοντας κατέβει από την γειτονική Άλβενα.

Ο Γρηγόριος είχε έρθει να αναζητήσει σύζυγο και η Αδαμαντία δεν τον άφησε ασυγκίνητο. Βρήκε στην λεπτοκαμωμένη αυτή κοπέλα την ιδανική σύντροφο της ζωής του. Σύντομα παντρεύτηκαν και στις 12 Μαΐου 1793 γεννά στην Κυπαρισσία τον πρωτότοκο γιο τους Αθανάσιο, ενώ δύο χρόνια αργότερα στις 10 Νοεμβρίου 1795 γεννιέται στην Ζούρτσα ο δεύτερος γιος, ο Γεώργιος.

Η οικογένεια του συζύγου της ήταν οικονομικά ισχυρή με περιουσία κινητή και ακίνητη να αγγίζει το ποσό των 4.000.000.δραχμών. Χρήματα τα οποία διέθεταν αφειδώς σε πολεμικό εξοπλισμό και συντήρηση ενόπλων πατριωτών. Βέβαια, την περίοδο εκείνη που δεν είχε επίσημα ξεκινήσει η επανάσταση, οι υπόδουλοι περιορίζονταν σε μικρό συμπλοκές με τους Τούρκους.

Τον Μάρτιο του 1769 έγινε μια πιο γενικευμένη συμπλοκή και σημειώθηκαν ταραχές σ’ όλη την Πελοπόννησο. Λόγω της ανάμειξής του στα επεισόδια αυτά ο πατέρας του Γρηγορίου Φώτιος δολοφονείται στις 12 Μαΐου του 1790. Ο Γρηγόριος διαδέχεται τον πατέρα του στο αξίωμα, διαμένοντας στην Κυπαρισσία αλλά διατηρώντας και το πατρικό σπίτι στην Ζούρτσα ( κοντά στην Αγία Τριάδα) το οποίο συχνά επισκέπτεται. Σ΄αυτό το σπίτι θα μείνει για μεγάλο διάστημα η σύζυγός του Αδαμαντία μετά την δολοφονία του στην Τρίπολη από τον Τούρκο Απτούλ το στις 18 Φεβρουαρίου 1819. Ο Απτούλ είχε ακριβώς την ίδια τύχη με τον Γρηγόριο, ο νόμος του αντιπεπενθότος. Μετά την δολοφονία του, ο γιος του Αθανάσιος τον διαδέχθηκε στο αξίωμα του προεστού και η οικογένεια εις μνήμην του πεσόντα υιοθέτησε το επώνυμο Γρηγοριάδη.

Η Αδαμαντία μένει λοιπόν χήρα, με δυο γιους. Ο Αθανάσιος αντικατέστησε τον πατέρα του στα καθήκοντά του αλλά παρά το οξύ πνεύμα του δεν έλαβε σπουδαία μόρφωση. Αντίθετα ο μικρότερος γιος της «ήτο ανήρ γραμματισμένος, φιλόφρων και ευτράπελος».

Οι δυο γιοι της αφιερώνονται στον αγώνα κατά των Τούρκων και εκείνη μένει στην Ζούρτσα. Ο Αθανάσιος μένει στην Κυπαρισσία αλλά επισκέπτεται τακτικά τη μάνα του στο πατρικό το οποίο έχει μετατραπεί σε στρατηγείο των επαναστατών.

Η ίδια η Αδαμαντία καλούσε τους πατριώτες στο σπίτι της, τους εφοδίαζε με τρόφιμα και όπλα και δεν φοβόταν να σηκώσει το σπαθί της εναντίον των Τούρκων. Λέγεται πως κάποιο Πάσχα ο καδής απαγόρευσε τους πυροβολισμούς για το βράδυ της Ανάστασης. Ποιος -ακόμη και σήμερα- θα μπορούσε να διανοηθεί Λαμπρή χωρίς τουφεκίδι ; Μάλλον κανένας. Η ευσεβής και αντιδραστική Αδαμαντία εφοδίασε με όπλα συγγενείς και φίλους και παρήγγειλε στον καδή πως το έθιμο θα τηρηθεί. Ο Τούρκος φοβούμενος την δυναμική της πήρε πίσω την διαταγή του και στην μικρή εκκλησία της Αγίας Τριάδας οι χριστιανοί Ζουρτσάνοι γιόρτασαν την Ανάσταση, προσβλέποντας βεβαίως και στην Ανάσταση του Γένους.

Μόλις ετοιμάστηκε η επανάσταση η Αδαμαντία έδωσε, σαν άλλη σπαρτιάτισσα μάνα, χρήματα και όπλα στα παιδιά της και την 25η Μαρτίου του 1821 μετά την θεία λειτουργία στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου κηρύχθηκε η επανάσταση στην Ζούρτσα και πλήθος αγωνιστών κινήθηκε προς την Κυπαρισσία με αρχηγό τον γιο της Αθανάσιο που αναγνωρίστηκε ως αρχηγός της Επανάστασης στην ευρύτερη περιοχή.

Οι γιοι της μαζί με τον αδελφό της επίσκοπο Μεθώνης και πολλούς πατριώτες με δικά τους σώματα ενόπλων, έδιναν τις μάχες τους σε ολόκληρη την Πελοπόννησο.

Το 1827 ο Ιμπραήμ με το φονικό στρατό του σκόρπιζε το θάνατο στα χωριά της Τριφυλίας. Η Αδαμαντία δεν άφησε στην τύχη τους τα γυναικόπαιδα και τους ηλικιωμένους Στρατολόγησε σωματοφύλακες και με καμήλες και μουλάρια τους μετέφερε στα βουνά για να γλιτώσουν την σκλαβιά .

Η Αδαμαντία, που στο μεταξύ είχε γίνει ο τρόμος των Τούρκων, δεν ξεχνούσε τους συγγενείς της στην Άλβενα.

Τον Οκτώβριο του 1827 και με τον Ιμπραήμ να λυμαίνεται την περιοχή μας, αρρώστησε ο θείος της, Κωνσταντίνος Σακελλάριος και την κάλεσε να τον επισκεφτεί. Μα την ίδια μέρα ο Ιμπραήμ εκπόρθησε το ηρωικό χωριό. Αυτή βλέποντας την λαίλαπα να πλησιάζει, επωμίζεται τον ασθενή θείο και τρέχει στα όρη να γλιτώσουν. Όμως δεν πρόλαβε να πάει μακριά γιατί την έφτασε ένας ιππέας Τουρκοαιγύπτιος. Αφήνει τον γέροντα στην άκρη και με επιδεξιότητα αποφεύγει την φονική σφαίρα. Τραβάει το δικό της όπλο και του ρίχνει το μοιραίο βόλι. Παίρνει το άλογό του και με αυτό μεταφέρει τον εξαντλημένο θείο της στη Ζούρτσα.

Με την λήξη της επανάστασης το ελεύθερο ελληνικό κράτος αναγνώρισε την προσφορά των παιδιών της και άλλων Ζουρτσάνων, οι οποίοι τιμήθηκαν με παράσημα ανδρείας. Όμως η έλευση του Όθωνα και η απόλυτη μοναρχία ήταν αντίθετα με τις φιλελεύθερες αρχές που οι Εθνοσυνελεύσεις είχαν θεσπίσει ( και στις οποίες αρκετοί Ζουρτσάνοι παρέστησαν ως πληρεξούσιοι).

Όπως και οι περισσότεροι Έλληνες έτσι και οι Ζουρτσάνοι δεν άντεξαν την Βαυαρική απολυταρχία. Έγινε μια κίνηση στο χωριό με πρωτοβουλία του Γιωργάκη Πιπιλή ,παρουσία γνωστών αγωνιστών. Εν τέλει ο Κολοκοτρώνης, ο Αθανάσιος Γρηγοριάδης, ο Γιωργάκης Πιπιλής και πολλοί άλλοι που συμμετείχαν συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν στο Ναύπλιο.

Η Αδαμαντία στιγμή δεν δείλιασε, συνοδευόμενη από δέκα οπλοφόρους, πήγε στο παλάτι του αντιβασιλιά και με απαράμιλλη ευγλωττία έβαλε το λιθαράκι της για να δοθεί αμνηστία στους κρατούμενους.

Ο Αθανάσιος έφτασε στο αξίωμα του Γερουσιαστή στη Γερουσία που συστάθηκε με το σύνταγμα του 1844. Πέθανε στην Αθήνα το 1871. Ο αδελφός του που και αυτός πολέμησε με αυτοθυσία στον αγώνα έζησε στην Κυπαρισσία. Πέθανε το 1858.

Η Αδαμαντία έζησε πολλά χρόνια στην Αθήνα μαζί με την οικογένεια του Αθανασίου, την σύζυγό του Δόμνα και τα παιδιά τους Πηνελόπη, Γρηγόρη και Σοφία. Πέθανε στις 10 Ιουλίου 1873 σε ηλικία 103 ετών . Η εγγονή της, Πηνελόπη, αυτήκοος μάρτυρας των βιωμάτων της γιαγιάς της,τα διέσωσε από την λήθη με ένα άρθρο της στην «εφημερίδα των κυριών» που δημοσιεύτηκε στις 21.10.1890.

* Σημείωση: ο Παπαθεοδώρου αλλού αναφέρεται ως Ζουρτσάνος και αλλού ως Αλβαινέος. Οι απογόνοί του εγγράφως πιστοποιούν πως πρόκειται για καθαρά ζουρτσάνικη οικογένεια. Επίσης ο Ι . Πιπιλής στο βιβλίο του ξεκαθαρίζει πως λανθασμένα καταγράφτηκαν ότι κατάγονται από την Άλβαινα. Καταλήξαμε στο συμπέρασμα πως, όπου κι αν γεννήθηκε, έζησε και στα δύο χωριά σε διάφορες φάσεις της ζωής του.

Η Ζούρτσα και η Άλβαινα (που διοικητικά τότε ανήκαν στην Αρκαδία) στήριξαν την επανάσταση, υπέστησαν φοβερές καταστροφές στο πέρασμα του κατακτητή, ωστόσο αντιστάθηκαν σθεναρά και συχνά οι κάτοικοί τους άλλοτε ήρθαν σε επιγαμίες μεταξύ τους ή κατέφευγαν στο ένα ή το άλλο μέρος για ασφάλεια.

Επεξήγηση όρου

Μωραγιάννης: γερουσιαστής , επιφανής προεστός που διορίζονταν με σουλτανικό φιρμάνι ,αφού όμως προηγουμένως είχε εξελεγεί με ψηφοφορία από τους άλλους προεστούς που συνέρχονταν σε συνέλευση. Είχαν στη διάθεση τους υπηρέτες Τούρκους, Έλληνες,  Αλβανούς καθώς και άλογα. Για το λόγο αυτό, δηλαδή για την εξασφάλιση περισσότερων ψήφων για την εκλογή τους, οι Γρηγοριαδαίοι είχαν μετακομίσει στην Κυπαρισσία αλλά έμεναν και στη Ζούρτσα.

Επιμέλεια: Γαννίκου Ελένη, φιλόλογος

Νέα Φιγαλεία

ΠΗΓΗ https://www.infowoman.gr/