vima365

Γιατί Αποτυγχάνουν οι Κυβερνήσεις ; Απο την Λιλικα Αρνακη

Γιατί Αποτυγχάνουν οι Κυβερνήσεις ;

    Απο την Λιλικα Αρνακη

Μια φιλοσοφική θεώρηση της εξουσίας, της ηθικής και των ορίων της πολιτικής

Πρόλογος
Η εξουσία είναι το πλοίο που πλέει σε θάλασσες ταραγμένες, όπου το φως της αρετής συχνά σβήνει στα κύματα του ανθρώπινου πάθους και της αδυναμίας. Οι κυβερνήσεις, όντας φάροι ελπίδας και ταυτόχρονα αδιορατοι δαίμονες, παλεύουν να κρατήσουν ισορροπίες ανάμεσα στο χάος και την τάξη, την ελευθερία και την καταστολή. Με οδηγό τη σοφία των Πλάτωνα, Μαρξ, Χομπς και Ρουσσώ, το δοκίμιο αυτό ταξιδεύει στα σκοτεινά νερά της πολιτικής, αναζητώντας τις αιτίες που οδηγούν το καράβι της διακυβέρνησης στην αποτυχία και τη φθορά, αναδεικνύοντας την αιώνια σύγκρουση ανάμεσα στην εξουσία και το ηθικό ιδανικό.

Η απώλεια της αρετής – Πλάτων και το όραμα του φιλοσόφου-βασιλιά

Στην «Πολιτεία», ο Πλάτων οραματίζεται την πολιτεία ως μια αρμονική κοινότητα που βασίζεται στην αρετή και τη σοφία. Για εκείνον, οι κυβερνήσεις αποτυγχάνουν όταν οι ηγέτες δεν έχουν ως κέντρο το κοινό καλό, αλλά την προσωπική φιλοδοξία και το συμφέρον. Η εξουσία που λαμβάνουν τα άτομα χωρίς φιλοσοφικό νου και αρετή μετατρέπεται σε δύναμη καταστροφική, που διαβρώνει τις θεσμικές βάσεις και τον κοινωνικό ιστό. Η παρακμή ξεκινά όταν η αριστοκρατία υποκαθίσταται από την τιμοκρατία — όπου η τιμή και το κέρδος υπερτερούν της σοφίας — και καταλήγει στην τυραννία, όπου η εξουσία ασκείται καταχρηστικά και αυταρχικά.

Ο Πλάτων μας προειδοποιεί: χωρίς παιδεία που καλλιεργεί την αρετή, η εξουσία αποκτά εθιστική και διαβρωτική φύση, και η πολιτεία οδηγείται σε βύθιση.

Η ταξική δομή της εξουσίας – Κ. Μαρξ και η οικονομική βάση

Για τον Καρλ Μαρξ, το κράτος και οι κυβερνήσεις δεν είναι ουδέτερα όργανα. Στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» και στο «Κεφάλαιο», αναλύει πώς οι κυβερνήσεις υπηρετούν πάντα τα συμφέροντα της κυρίαρχης οικονομικής τάξης. Η αποτυχία των κυβερνήσεων είναι ενσωματωμένη στο ίδιο το σύστημα παραγωγής, όπου οι οικονομικές ανισότητες διατηρούνται και αναπαράγονται μέσω της πολιτικής εξουσίας.

Έτσι, ακόμα και οι πιο δημοκρατικές ή φιλελεύθερες κυβερνήσεις, υπό την πίεση των οικονομικών δυνάμεων, καταλήγουν να διατηρούν και να νομιμοποιούν μια βαθιά ταξική ανισότητα. Η πολιτική εξουσία δεν είναι παρά ο βραχίονας ενός συστήματος που αναπαράγει την αδικία.

Ο φόβος ως καύσιμο της εξουσίας – Τ. Χομπς και ο Λεβιάθαν

Ο Τόμας Χομπς, στο κλασικό έργο του «Λεβιάθαν», βλέπει την εξουσία ως αναγκαίο κακό που γεννιέται μέσα από το φόβο. Στην «φυσική κατάσταση», όπου κυριαρχεί το χάος και ο ανταγωνισμός, ο άνθρωπος παραχωρεί την ελευθερία του σε έναν κυρίαρχο, έναν ισχυρό φορέα που εγγυάται την τάξη και την ασφάλεια.

Ωστόσο, το ίδιο αυτό μονοπώλιο της βίας που προστατεύει μπορεί και να καταπιέζει, όταν η εξουσία μετατρέπεται σε τυραννία. Οι κυβερνήσεις αποτυγχάνουν όταν αδυνατούν να διατηρήσουν αυτή την εύθραυστη ισορροπία μεταξύ ασφάλειας και ελευθερίας, μεταξύ δικαίου και καταπίεσης. Το κράτος γίνεται ένας «λεβιάθαν» που αφαιρεί την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, και τότε η αποτυχία είναι αναπόφευκτη.

Η αλλοτρίωση της βούλησης – Ζ.-Ζ. Ρουσσώ και το Κοινωνικό Συμβόλαιο

Ο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, το «Κοινωνικό Συμβόλαιο», τοποθετεί τον λαό και τη «γενική βούληση» στο κέντρο της νομιμοποίησης της εξουσίας. Όταν η κυβέρνηση παύει να εκφράζει τη βούληση του συνόλου και γίνεται όργανο συμφερόντων μειονοτήτων ή ελίτ, τότε χάνει την ουσία της.

Η αποτυχία της διακυβέρνησης έρχεται όταν η πολιτική εξουσία αλλοτριώνεται, απομακρύνεται από τον λαό και μετατρέπεται σε εργαλείο εξουσιασμού. Η δημοκρατία δεν είναι απλώς διαδικασία, αλλά συνεχής ηθική δέσμευση που απαιτεί ενεργό συμμετοχή και υπευθυνότητα από όλους.

Επίλογος: Η πολιτική ως συνεχές ηθικό ερώτημα

Κανένα πολιτικό σύστημα δεν μπορεί να εξαντλήσει την έννοια της δικαιοσύνης ή της καλής διακυβέρνησης. Η αποτυχία των κυβερνήσεων είναι πάντα ένας καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης και των κοινωνικών δομών που την περιβάλλουν. Όταν η εξουσία αποκόπτεται από την ηθική, την παιδεία και τη βούληση του λαού, μετατρέπεται σε εργαλείο κυριαρχίας και όχι σε μέσο συνύπαρξης.

Η φιλοσοφία μάς καλεί να αναστοχαστούμε συνεχώς την πολιτική εξουσία ως πράξη ευθύνης και αρετής, μια διαρκή προσπάθεια ισορροπίας ανάμεσα στην ελευθερία και την τάξη, την αλήθεια και την εξουσία. Κι όταν αυτή η προσπάθεια εκφυλίζεται, η αποτυχία είναι ζήτημα χρόνου.